-

bişeyler yazasım var ama.. not olsun babında. uzansam daha iyi. bir az şekerli türk kahvesi içip ayılsam. bazı artakalmış işleri kemirsem.

yolver doktora geçeyim

doktora, üretim mekanizmalarını seferber eden bir savaş dönemi gibi. teknolojiler, kurumlar, ideolojiler ve alışkanlıklar çılgıncasına ve rekabetçi bir üretim için seferber ediliyorlar. sonra savaş biterse bu üretimi savaş endüstrisinden başka alanlara kaydırmak o ekonomiye büyük avantaj sağlardı. insan tüm bü süreç boyunca daha önce aklına bile gelmemiş üretim ve ürün biçimleri olduğunu farketmekle kalmıyor o alanlara nasıl el atabileceğini bu alanlarda nasıl ürün vereceğini görüp öğrenmeye de başlıyor. ondan sonra yapılacak güzel işleri sıralamaya bir başlayınca listenin önü arkası görünmüyor. bir tek sorun var. tam bu noktada. savaştan farklı olarak. bu doktora bitmeyi reddediyor. tam bu noktada insanın ayağına dolanmaya başlıyor ve bir ceset ağırlığıyla başka konulara ilerlemeyi engelliyor. tamam diyorsun doktorana dönüp. üretimlerin postprodüksiyonu gerektiği gibi yapılmalıdır. yayını neyse yapılmalıdır. savunmalı anlatmalı izah etmeli düzeltmeli teslim etmeli ve kağıtişlerine gömülmelidir. ceset kokuları arasında mahzun bakışlar listelenip planlanıp taslağı çizilip bir kenara yığılmakta olan öteki işlere çevrilmiştir. ve leş kokulu eller sayar: bir makalebildiridüzeltme, iki makalebildiridüzeltme, üç makalebildiridüzeltme, dört makalebildiridüzeltme...

yöntembilim

içinden geçip mimar ünvanı aldığımız eğitim bize tasarımcı tavırları paketi içinde yönteme / yöntembilime yönelik bir kuşku, hatta tiksinti de kazandırıyor. tasarım pratiğinde genel geçer yöntemlere yönelik kuşku anlaşılır. fakat sonra akademik oluyoruz. research-by-design tavırları, içimizde bulduğumuz yöntem kuşkuculuğunu ve kişisel-yöntemini-inşa-etme arayışını sürdürmemizi sağlayabilir. ama tasarıma dair herşeyi bu tavır içinden anlayabileceğimizi, tasarım sürecinin kendisini tasarımcı gibi davranarak kavrayabileceğimizi düşünmemek lazım. tasarım pratiğinin kenarından dolanıp akademik alana girildiğinde, sadece araştırma açısından değil, dünya görüşümüzü geliştirmek açısından da, farklı akademik alanların ve kullandıkları spesifik yöntem ailelerinin gerçekliğe yönelik farklı bilgi katmanlarının üretilmesi için gerekli olduğunu teslim etmeli. kişi / akademik, belirli bir alanda ve dar bir yöntemler paketi üzerinden çalışıyor olabilir, bu diğer alanların üretimini takdir etmesini engelliyorsa... deneysel ve empirik araştırmalar (ve bağlantılı sayısal yöntemler), uygulamalı bilimler ve tasarım üzerinden araştırma kadar, öykücülükler (dilsel ve görsel, olumlayıcı, inşa edici ya da eleştirel), grounded theory gibi kişisel yorumun olgular ile etkileşim içinde ve önyargısız biçimde gelişimine odaklanan yöntemler ve action science gibi dönüşümü hedefleyip hesaba katmayı amaçlayan tavırlara da, her birine cephaneliğimizde yer olmalı. ve tabi yöntembilime yönelik sürekli yenilenen bir ilgi.

an annotated bibliography for an introduction to design theory

I want to present a short annotated bibliography, for a general introduction to design research and theory. I'd been thinking about this for around a year, and now I've found a little peace of mind to do it. The bibliography will follow my personal itinerary into design theory, which has unfolded through my PhD studies, so I may be omitting some important texts. And there are some texts that I've deliberately omitted for the sake of brevity. Nevertheless, I can assure you about the importance of the works that I mention below, which cover the same issues better, I think.

General / Overall / Introductory:

For a nice and overall introduction to design related issues, Kees Dorst's "Understanding Design" is ideal. However, the must-read book on design theory is Bryan Lawson's "How Designers Think". Both of these books are comprehensive and they include nice bibliographies to delve further into design issues. Another important work in this regard is Nigel Cross' "Designerly Ways of Knowing", a compilation of several of Cross' important articles. If you want to dig deeper into design theory, Donald Schön's 1983 book, "The Reflective Practitioner" is the first on the list (well, I think it is a compulsory read).

There are several other works by these authors. For example Lawson has published a book called "What Designers Know", and he also co-authored "Design Expertise" with Dorst. The first of these books do not add much on How Designers Think, and for the one on expertise, although it contains a considerable amount of repetitions from earlier works of both authors, it is worth a look. Cross has also recently published a book on expert designers, "Design Thinking: Understanding How Designers Think and Work", which, besides some detailed case descriptions do not offer much new insight. Though not comprehensive enough (I think), Peter Rowe's 1987 book "Design Thinking" is also interesting, as it undertakes an investigation of the realm of discourse.

History of design research and theory:

Nigan Bayazit published an article on the history of design research (Investigating design: a review of forty years of design research. Design Issues, Volume 20, Number 1 Winter 2004). But this text is a bit too short to fully examine the evolution of the ideas that guide design research. There is a great compilation of important early texts on design research: "Developments in Design Methodology" (1984), which is edited by Cross. In addition to a series of historically important articles, the fifth part of the book compiles several critical reviews of the early history of design research, by its very pioneers.

Additionally, there are several books which give some sense of the attitudes of the era. Perhaps these shouldn't have been on this list, but an insufficiency of secondary studies makes it necessary to delve into some original contributions. For example, John Christoper Jones' book, "Design Methods" is really interesting. It is a long piece of highly idiosyncratic writing (this is why it's worth a look :]). Christopher Alexander's books "Notes on the synthesis of form" (1966) and "A Pattern Language: Towns, Buildings, Construction" (1977) also deserve mention. Geoffrey Broadbent's 1973 book "Design in Architecture: Architecture and The Human Sciences" is an extensive textbook of its era, and is useful in understanding some -now outdated- concepts. For better understanding the history of AI studies in design, which developed side-by-side with design research, Nigel Cross' "The Automated Architect" (1977) is quite informative.

Design Participation: 

Henry Sanoff edited "Participatory design: theory and techniques" (1990), which provides glances into both history and methods of participatory practices. He has also got a book named "Community participation methods in design and planning" (2000), which is introduced in google books as, "The only how-to guide to community design written from the design professional's perspective" (I am yet to read this one).

Methodology:

As for methodological issues, there are two important collections of protocol studies: The first, "Analysing Design Activity" [Cross, N., Christiaans, H., Dorst, K. (Eds.) (1996)] is based on The Delft Protocols Workshop. And the second more recent one is "About: Designing: analysing design meetings" [McDonnell, J., and Lloyd, P. (Eds.) (2009)]. They are worth a look in order to see the immense diversity of approaches and also limitations of these types of experimental approaches to design, which are strongly influenced by cognitive science.

Indeed, each important (and sometimes groundbreaking) theoretical work on design is based on some sort of case study. Darke, Akin, Schön, Rowe, Lawson, Cross -whomsoever- all have appealed to some sort of case description, though not always laboratory cases as in protocol studies. And my impression is, the breadth and skillfulness of the interpretation appears more important than the controlled conditions for the collection of the information. Lawson's How Designers Think includes illuminating notes on the development of methodological understandings. A keyword that I find highly interesting is research-by-design, on which an intense debate has been going on for around 20 years. The seminal text is Christopher Frayling's "Research in Art and Design" (1993) (which I haven't been able to attain yet. If you have a copy, could you please share with me?). But, together with the issue of the disciplinary status of design fields, the issue deserves another bibliography of its own, and I am not sure if I am competent enough yet to write it (although we have already published three conference papers on it).

Design and artificial intelligence:

One of the most cited texts on computational issues in design is Herbert Simon's work, "The Sciences of the Artificial" (1969), which proposes to reduce design to optimization in order to rationalize it. It is hard to understand the long lasting influence of this approach unless one considers the more engineering oriented sub-fields of design. However, not all design is optimization and Simon and followers (for example Yehuda Kalay and the performance oriented camp) found a strong opponent in the name of Schön, who explicitly opposes Simon. Henrik Gedenryd, a Schönian, brought forward an interesting polemical argument in "How Designers Work" (1998), which, however, disregards the possibility of online and situated agents altogether. A more two-sided inquiry can be found in Dorst and Dijkhuis (1995), "Comparing paradigms for describing design activity" [Design Studies, 16 (1995) 261-274.]. And a conceptual architecture for a situated design agent, which is in line with Schönian reflection-in-action paradigm is being developed by Gero and colleagues, a rather mature expression of which can be found in Gero and Kannengiesser (2007), "A function–behavior–structure ontology of processes" [Artificial Intelligence for Engineering Design, Analysis and Manufacturing, (2007), 21, 379–391.]

CAD/CAM concepts:

The above list, together with the general works on design theory and history of design research, I believe, is the most concise (and necessary) introduction to artificial intelligence in design. But the introductory book on design computing in general is Yehuda Kalay's work, "Architecture's New Media: Principles, Theories, and Methods of Computer-Aided Design" (2004).

Journals:

There are these two journals to be inspected first: Design Studies and Design Issues. I can't go on to count other journals, which are not explicitly dedicated to design theory, but that occasionally publish relevant articles (there's a myriad of them).

[Please feel free to suggest other texts or to object to the items that I have listed, comments section is open :)]

[tasarım kuramlarına giriş için kısa bir kaynakça, ingilizce yazdım, belki bir gugıllayan olur da bir faydam dokunur kimbilir.]

stüdyo üzerine yazmak

mimarlık eğitimiyle ilgili bir seri akademik dergi var. okulların çeşitli nitelikte yayınları ve katalogları var. ve bir takım konferanslar düzenleniyor. ayrıca da mimarlık okulu yöneticilerinin toplantıları oluyor, ulusal ve uluslararası düzeyde.. tüm bunların yanında, bu blogcağız da stüdyo başlığı altında mimarlık eğitimiyle ilgili notlar tutuyor. mimarlık eğitimi stüdyodan ibaret değilse de bu eğitimin en özsel parçası bu stüdyo denen yer işte. stüdyoda olup bitenler... her ortamın ve öykücülük tarzının stüdyoda odaklanan deneyimi algılama, yorumlama, işleme ve aktarma tarzı farklı. bu deneyimleri alıp eğitim teknolojisi, eğitim siyaseti ya da herhangi bir akademik izlek üzerinden yorumlamak mümkün. stüdyo deneyimini kuramsal bir çerçevenin görselleştirilmesini ya da bazen savunulmasını sağlayan bir vaka olarak kullanmak mümkün. ya da bu vakalardan hareketle sayısal çalışmalar yapmak da mümkün... stüdyoyla ilgili her şekilde yazılıyor ve her bakış anlayışımıza farklı bir katman ekliyor, ya da her katman ve ölçek stüdyoya farklı bir noktadan bakmamızı sağlıyor (bu katmanlar ve ölçekler meselesi aslında robert nozick'in philosophical explanations adlı kitabından esinleniyor ve belki daha uzun uzadıya ordaki pasajı tartışmam lazım). şimdi bu blogcağız da stüdyoya başka perspektiflerden bakıyor. stüdyo çok ilginç bir yer aslında. mimarlığın hem öğretildiği hem öğrenildiği hem de üretildiği yer olarak düşünüyorum ben stüdyoyu ve aslında stüdyoyu ofisin uzantısı olarak değil ofisi stüdyonun uzantısı olarak görüyorum. bu mekanın hiyerarşi ve karar alma, teknoloji ve mekansal düzen açısından organizasyonu mesela ilginç. o stüdyonun fiziksel olarak bulunduğu nokta da ilginç ama, hangi binanın neresinde ve içinde kaç kişi var ve bunlar nası insanlar. o stüdyoda nası işler yürütüldüğü nasıl konuşmalar geçtiği ve bunları gerçekleştiren kişilerin nasıl hayatlar içinden geçegeldikleri de ilginç. orda üretilen şeylerin kendisi de ilginç, nasıl oluyor da bunlar üretiliyor ve başka türlü şeyler üretilmiyor sürekli düşünüyoruz bunlar hakkında. bugün seminerler vardı mesela okulda ve bu yıl bunlar sunumlar şeklinde gerçekleşti. ve bambaşka fikirlerle zihnimiz zenginleşmediyse de seminerlerin bu şekilde kurgulanmasının çok iyi bir fikir olduğunu gördük sanıyorum ve basitçe stüdyoyu ve ürünleri anlatmanın dışında sunum tavırları olabileceğini de anladık. başka tavırlar diyorum ama buraya kadar saydıklarım ortadan kalksın demiyorum. tüm bunlara eklememiz gereken başka ve daha kişisel katmanlar var diye düşünüyorum ben. fenomenoloji vd. başlıklara girmek istemiyorum hayır. fenomenoloji başlığının bana niye inandırıcı gelmediğini başka bir yerde tartışmak üzere geçiyorum şimdilik, ama diyorum ki insanın kişisel tecrübesini derinlemesine deşmesini sağlayan tüm yaklaşımlarla stüdyo üzerine yazabiliriz. mesela ali şöyle bir tiyatro oyunu göndermiş az önce: Oren Safdie "Private Jokes, Public Places". oyun mimarlık okulundaki jüri sürecini merkezine alıyor. çünkü jüri çok ilginç bir deneyim. çok enteresan mekanizmalar üretiyor. ve stüdyo, bütününde, jüriden çok daha incelikli ve karmaşık... işin edebi bir boyutu olması gerektiği açıksa da bunun tiyatro oyunu, öykü ya da roman gibi bilindik formlar içinde çalışılması falan gerekmiyor.

şöyle ya da böyle, biz bu deneyimin birincil sahipleri olarak, konunun şu ya da bu yönü üzerine, derinlemesine düşünmeyi ve yazmayı deneyebiliriz. denemeliyiz. akademik üsluplar zorunlu olarak konunun pek çok yönünü görmezden gelmek zorunda bırakıyor bizi. ama konu karışık. ve biz de, tasarım akademyası olarak, metodoloji açısından, gözümüzü sosyal bilimler, insan bilimleri ve sanat akademyasının yaklaşımlarına daha çok dikmeliyiz. asla empirik araştırmaların bir karşıtı olmadığım gibi sayısal ve istatistiki yaklaşımların dünyaya ilişkin bilgimizi artırmak açısından çok önemli yer tuttuğuna inanıyorum. ancak her konunun da salt bu yaklaşımlarla çalışılamadığını unutmamak lazım. dahası fen / doğa bilimlerinin, zihnimizde, bilim denen şeye topyekün karşılık gelmekliğine de son vermemiz lazım. çoğumuzun zihninde bilimin imgesi kesin zannettiğimiz doğa bilimleri üzerinden kurulmuş. ancak bu tip bir kesinlik bilim felsefesi çalışmaları tarafından doğrulanamıyor. bu ilkel imgeyi bir empirik-karşıtlığına, ya da bir fenomenolojik mistisizme varmadan aşmalıyız (hegelci bir anlamda? ehöm, aufhebung?) diyorum. öte yandan, bir metnin hakikatle ilişkisini sağlamlaştıracağı örtük olarak umulan metinler-arasılık da kıllandırıyor beni. bizzat içinde yer aldığımız olaylar ile ilgili yazarken -ve buna fenomenoloji demek yine de bir tuhaf- bir referans fetşizmine de ihtiyaç duymadığımız anlar var.

özetle, akademikleri akademikler tartışırken, akademikler başka katmanlara da el atmalı.

prot...

iki ay kadar olmuş. doktoram ile ilgili son e-postalaşmalarımız o zamanlarda gerçekleşmiş.. 3 nisan tarihinde yoğun bir hareketlilik var... sonra o konunun ucunu bırakıp makale yazma işine ve tüm diğer ve tüm diğer çalışma ve projelere daldığımı arada makalelerin (5 adet)(!? ve biri hariç hiçbiri yayınlanmayabilir, o biri de zorunlu olarak yayınlanıyor) çatısını çattığımı iki adedini hakikaten yazdığımı, bir sürü deadline ve teslim atlattığımı ve 3 adet dersine bulaştığım bir dönemi bitireyazdığımı ve hem işlerden hem diğer her şeyden çok yorulduğumu not edeyim. ayrıca okulun halısaha turnuvasında yılın en büyük şampiyonları olmak için sol elimi hafif ama bir türlü iyileşmeyen bir sakatlığa kaptırdığımı ve hala kalçamın kenarında hafiften bir sızıyla yürümekte olduğumu da ekleyeyim. başarı başarıdır. küçümsememek lazım. bedenen yorulmak zihnin ve ruhun yorulması gibi değil. keyifli ve hatta mutlu edici. zihnin ve ruhun yorulması öyle değil. her deadline benden bir parça rahatlık aldı götürdü geçen haftalarda. karşılığında da bir parça huzur alacaktım, bazen de aldım ama çoğunlukla teslimin tadını çıkaracak kadar zamanım olmadı. sonraki deadline'ın gece dörtlerine koşturmam gerekti. çok ve çeşitli ve başka insanlara karşı sorumlu olduğum projelere girişmek belki de bir şekilde beni çekiştiren ve itip kakan ve yolda tutan şey olduysa da, kendimden bir alıntı yapayım: "gidişatımı beğenmiyorum". şerbet bardağımı yoğun biçimde çalıştırasım var ve şu anda da çalıştırmaktayım zaten. devam etmeden önce bir parça daha çalıştırayım. ve bunları gülerek yazdığımı da söyleyemeyeceğim.

bugün nihayet doktoramla ilgili ataletimi üzerimden atabilecek kadar içimde güç ve o gücü sevketmeye yetecek planlama kapasitesi ve motivasyon için zihnimde bir miktar boşluk husule geldi. aslında bu potansiyel bir iki gün önceden belli olmuştu. ama ancak bugün bir parça vaktim olacaktı. ve hakikaten de bir takım işleri halletmeye giriştim. çeklist savaşçılığı psikolojide "the big five" denen karakter skalalarından birinin bir ucunda duruyor (conscientiousness). dünyadaki bir grup insan da benim gibi birer çeklist savaşçısı. ve bu savaşın bugünkü çarpışmalarında tüm ataletlere galebe çaldım. ve dedim ya iki aydır.. iki aydır okuldaki posta kutuma bakmıyormuşum. beni birkaç gündür çağırıyordu bu doğru. bir ara anahtarımı alıp çıktım ve dergi, görevlendirme, davetiye ve bülten yığınını kucaklayıp aşağı indirdim. teker teker inceleyip çöpe atıyordum. sonra karşımda dev gibi kırmızı bir karton zarf belirdi. o ana kadar görmemem imkansız. bu zarfı tanıyorum yani bir de. ve zaten dev gibi karton bir zarf diğer öğelerin arkasında kalıp görünmemesi de mümkün değil. ama önüme çıkana kadar göremedim. o zarfın içinde ayan beyan ayırdedildiği o yığını yukarıdan aşağıya kadar en az 130 metre ve bir asansör boyunca taşıdım. ama zarfı görmedim. sonra önüme çıkınca bunun delft'ten gelen bir kargo olduğunu idrak edebildim. içinden protokolün bir türkçe bir ingilizce metni çıktı. imzalıydı ve imzalar orijinaldi. tüm imzalar tamamdı. iki aydır posta kutumda bekliyordu muhtemelen, çünkü 19 martta gönderilmişti. 3 nisan ve dolaylarında o posta kutusuna varmamış olduğundan eminim çünkü o ara posta kutumu kontrol ediyordum. ama yine pek muhtemeldir ki o tarihten az sonra o kutuya düşmüştü, çünkü zarf altlarda kalmıştı. 17-18 nisandaki bir etkinliğin davetiyesinden daha aşağıdaydı. iki yıldır gayb dahil dolaşmadığı alem kalmayan bu protokol metni tüm imzaları üzerinde olmak üzere karşımdaydı. heyecanlandım. vallahi.

işin ilginç yanı. heycanım hemen söndü. sanki iki yıldır umutsuzluk, inançsızlık ve beklenti arasında gidip gelen bin türlü ruh dalgalanması ve bin türlü git-gel, uğraş, yazışma ve atomize ter damlacığı boyunca bu protokolün imzalanması için uğraşan ben değilmişim. ben o değilmişim de iki aydır posta kutusuna bakmayan adammışım. ben 5 yıldır bu doktorayı bitirmek üzere çatlarcasına çalışan adam değilmişim de 6 aydır yapması gereken hiçbişeyi doğru yapamayan, onun yerine diğer herşey üzerine çatlarcasına çalışmakta olan, okyanusu geçip derede boğulan o adammışım. ve dünyanın bir ara aklı başına gelecek belki de? herşeyi benden bekleyemez bu dünya. herşeyi benim anlamam, açıklamam ve kabul etmem gerekmiyor. bazı şeyleri de dünyadaki diğer herkes anlamalı. bu hissi ise size nasıl anlatsam. dünya da beni biraz daha iyi anlamalı artık. ben onu hep öğrenmeye ve kendimi ona daha iyi anlatmaya çalışıyorum da o beni anlamaya hiç çalışmıyor.